Snimanje zuba danas je neophodan preduslov za većinu stomatoloških intervencija, i potrebno je uvek kada zubar već nema relativno nov snimak, star najviše nekoliko meseci. Snimak omogućava zubaru da uoči mnoge detalje koji se ne mogu videti golim okom, da na osnovu tih informacija planira intervenciju, kao i da se uveri u uspešnost intervencije uvidom u naknadni snimak. U određenim slučajevima uređaji za snimanje zuba koriste se i u toku same intervencije, ako se intervencija obavlja u blizini osetljivih tkiva.
Danas se snimanje zuba toliko rutinski obavlja da je najkvalitetniji snimak moguće dobiti za nekoliko minuta, pri čemu pacijenti ne moraju preći ni 100 metara do najbližeg mesta gde mogu dobiti snimak, uz direktno slanje digitalne kopije pravo u našu ordinaciju. Iako je snimanje zuba danas brzo i relativno povoljno, pacijenti sa pravom imaju mnoga pitanja u vezi snimanja zuba, a ovde ćemo pokušati da odgovorimo na najčeća od njih.
Pre nego što damo odgovore na najčešća pitanja, hajde da razjasnimo o kojim tehnikama danas govorimo kadaje snimanje zuba u pitanju, budući da je tokom protekle dve decenije došlo do velikog tehnološkog napretka. Kao i stariji uređaji, moderni uređaji za snimanje zuba koriste rentgenske zrake, tako da su meka tkiva, karijesi u šupljine tamniji na snimku, jer kroz njih zraci lako prolaze, dok je zdravo zubno tkivo (i većina plombi) ostaje na snimku svetle boje, jer zraci teže prolaze kroz gušće strukture.
Danas je dominantan tip uređaja za snimanje zuba CBCT uređaj, veoma sličan CT skenerima koji se koriste u kliničkim centrima, sa tom razlikom što u slučaju CBCT skenera za stomatološku upotrebu pacijent stoji. Skener prolazi u polukrugu oko glave pacijenta, a samo snimanje traje desetak sekundi. Stari sistemi koji koriste filmove danas se povlače iz upotrbe i praktično za sve se koristi CBCT skeneri, barem u Srbiji, gde su novi uređaji brzo prihvaćeni.
U zapadnoj Evropi i Americi CBCT snimak nije moguće dobiti tako brzo i povoljno, zbog čega većini stranih pacijenata preporučujemo da snimanje zuba obave tek kada dođu u Srbiju. CBCT uređaji mogu snimiti samo određenu regiju ili mogu napraviti panoramski snimak, koji snima celu vilicu i koji nam je najčešće potreban. Snimanje CBCT uređajem naziva se i 3D snimanje zuba, jer se slika kreira na osnovu informacija, odnosno tačaka, koje se mapiraju u 3D prostoru. To je važno ne samo zbog kompletnosti snimka, već i jer je moguće dobiti presek određene lokacije, iz bilo koga ugla, na bilo kojoj dubini, zbog čega 3D snimanje zuba ima ogromnu prednost u odnosu na stare 2D tehnike.
Međutim, CBCT skeneri se u realnosti i dalje uglavnom koriste za 2D snimke, koje često nazivamo ortopan ili panoramski snimak, a koji obuhvata kompletnu vilicu, uključujući i koren zuba. Svako digitalno snimanje zuba, u kojima sliku kreira računar na osnovu informacija dobijentih skeniranjem, obezbeđuje više informacija u poređenju sa starim rentgenskim snimkom uz korišćenje filma.
Digitalno snimanje zuba može biti 2D ili 3D, i to je svako snimanje koje ne koristi film, pri čemu 3D uređaj može da se koristiti da napravi 2D snimak. Svaki snimak koji se može odštampati je suštinski 2D, a 3D snimak moguće je analizirati samona računaru, tako da se može menjati ugao i zumirati po želji. Takav snimak se po potrebi takođe može poslati našoj ordinaciji i mi kad možemo analizirati u punom 3D.
Dakle, snimanje zuba je danas digitalno, bez filma, a većina uređaja za snimanje su CBCT uređaji sa 3D mogućnostima. Međutim, budući da je za najveći broj zahvata dovoljan 2D ortopan, odnosno 2D panoramski snimak, ovi 3D uređaji isporučuju zgodne 2D snimke koji se mogu odštampati. Sada kada smo to razjasnili možemo preći na najčešća pitanja pacijenata.
Cene snimanja zuba u Beogradu su vrlo ujednačene i uglavnom su stabilne tokom proteklih godina. Standardna cena 2D snimanja za ortopan ili druge kompletne snimke iz raznih uglova, kao što je bočni telerentgen, iznosi 2000RSD. Cena snimanja pojedinačnih zuba ili dva zuba je daleko niža, oko 700RSD. Cena 3D snimanja, tzv. snimanje 3D polja iznosi uglavnom 4000-6000RSD, u zavisnosti od veličine 3D polja.
Snimanje zuba jeste potpuno bezbedno. Doza zračenja modernih CBCT skenera iznosi 0,02 mSv. Kada pojedete jednu bananu u sebe unosite pet puta više radijacije nego prilikom snimanja zuba (jer banane sadrže kalijum, a maleni deo tok kalijuma je njegov radioaktivni izotop). Kada zube snimaju deca obično se koristi još slabije podešavanje CBCT uređaja, dok se trudnicama za svaki slučaj savetuje da izbegavaju snimanje, bez obzira na to što je CBCT uređaj usmeren isključivo u glavu.
Kada je potrebno uraditi ortopan, a kada 3D snimak zuba?
U većini situacija 2D ortopan je snimak koji će pružiti zubrau sve infromacije koje su mu potrebne. Podsećamo da se u većini slučajeva 2D ortopan, odnosno panoramski snimak, kraira 3D skenerom, što doprinosi preciznosti. 3D snimak potreban je kada se traže određeni detalji kao što su male naprsline, periimplantne lezije ili skriveni karijesi. Takođe je veoma koristan za zahvate koje uključuju koren zuba.
Pre snimanja zuba potrebno je oprati zube, uz korišćenje zubnog konca, kako naslage na zubima ne bi stvarale nepotreban šum na snimku. Takođe je potrebno ukloniti ogrlice, minđuše i druge metalne predmete. Metalni predmeti u samoj glavi, kao što se eventualne metalne plombe, ne predatavljaju problem u smislu bezbednosti, ali mogu pokvariti kvaltiet snimka. Ako pacijent nosi fiksnu protezu, najbolje je da mu zubar za potrebe snimanja skine protezu.
Deo ordinacija za snimanje zuba ima dobru prasku da daje popust pacijentima kojima je potrebna samo digitalna verzija, odnosno slanje snimka zubaru na email, a preporučujemo da se digitalna verzija pošalje i na email pacijenta. Drugi deo ordinacija ima fiksnu cenu, u koju je uračunato i štampanje snimka. Većina zubara ne traži štampani snimak, ali je često zgodno imati ga. 3D snimak se šalje samo zubaru, jer je za njegovo čitanje neophodno imati poseban softver.
Bitewing je jedan od delimičnih snimaka zuba, koji se fokusira na način na koji zubi gornje i donje vilice naležu jedni na druge. Snimak ne prikazuje cele zube, odnosno ne prikazuje koren, niti prikazuje na jednom snimku sve zube u vilici. Ovaj delimični tip snimka se danas sve ređe koristi, jer uvek bolje dobiti kompletniju sliku ako već pacijent odlazi na snimanje i plaća ga. Nažalost, snimci koje dobijamo iz inostranstva često su bitewing tipa, kada nam je potreban panoramski snimak.
Profilni teleradiogram, poznat i kao profilni rendgen vilice, predstavlja rendgenski snimak zuba i vilice iz bočne perspektive. To je veoma širok snimak, na kome se vide i deo vrata, kao i gotovo cela glava. Često se koristi tokom priprema za postavljanje fiksne proteze, kao bi se najbolje odabrao tip i način postavljanja proteze. Profilni teleradiogram često se traži i u okviru priprema za oralnu hirurgiju.
Termin retroalveolarni snimak je uglavnom odnosi na stari sistem snimanja jednog zuba iz svih uglova, korišćenjem filma. Na savremenim CBCT skenerima, kada se radi snimak samo odrđene regije, snimak obično neće uključivati samo jedan zub, već najčešće i zub sa leve i zub sa desne strane, ili čak 4-6 zuba.
Snimak zuba obično se smatra validnim dve godine, ali ako je u međuvremenu izveden neki značajniji stomatološki zahvat, stari snimak se više ne smatra validnim. Kod zdravih pacijenata, kod kojih nema aktivnih procesa, snimak zuba može se smatrati validnim i duže. Međutim, to se samo odnosi na položaj zuba i stanje tkiva, ne i na karijes, jer se karijes može pojaviti i razviti u roku od godinu dana. To ne znači da je potrebno obavljati snimanje svake godine da bi se uočio karijes, jer je karijes moguće otkriti tokom redovnih pregleda.
